Wprowadzona ustawą z dnia 7 lipca 2015 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych. Jest świadczeniem, w którym obok elementu odszkodowawczego i społecznego występuje element socjalny. Państwowa kompensata nie ma na celu pełnego wyrównania szkody wyrządzonej przestępstwem – ustawa przewiduje jej maksymalną wysokość, ograniczając tym samym żądanie uprawnionego, natomiast wyrównuje szkodę, jaka powstała w następstwie przestępstwa. Jest świadczeniem jednorazowym, wypłacanym przez właściwy sąd w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, ze środków budżetu państwa (!).

Podmioty uprawnione do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie kompensaty państwowej zostały określone przez ustawodawcę w art. 2 ustawy. Przede wszystkim z wnioskiem może wystąpić ofiara przestępstwa, tj. osoba fizyczna, która na skutek czynu zabronionego doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, trwających dłużej niż 7 dni, natomiast w w przypadku śmierci ofiary - osoba dla niej najbliższa (w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy).

Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej wyłącznie utracone zarobki lub inne  środki utrzymania, koszty związane z leczeniem i rehabilitacją oraz koszty pogrzebu będące skutkiem czynu zabronionego. Warunkiem wystąpienia z wnioskiem o kompensatę jest popełnienie czynu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej na szkodę osoby mającej miejsce stałego pobytu na tym terytorium lub na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Uprawniony będzie mógł wystąpić z wnioskiem tylko wówczas, gdy nie może uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub kosztów, o których mowa w ustawie od sprawcy czynu zabronionego z tytułu ubezpieczenia lub ze środków pomocy społecznej.

Organem właściwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu osoby uprawnionej. Kompensata nie może przekroczyć 25.000 zł, a gdy ofiara poniosła śmierć – 60.000 zł (!).

W przypadku przyczynienia się ofiary do popełnienia przestępstwa bądź w przypadku, gdy ofiara była współsprawcą czynu zabronionego kompensaty – co do zasady, nie przyznaje się (w określonych przypadkach sąd może przyznać w zmniejszonej wysokości).

Podkreślić należy, ze ustawa nie uzależnia przyznania kompensaty od ogólnej sytuacji materialnej uprawnionego. Bez znaczenia dla przyznania kompensaty i jej wysokości powinna również pozostawać pomoc finansowa uzyskana od osób trzecich.

Wniosek składa się na urzędowym formularzu, dostępnym na Internecie. Przepis art. 9 ustawy wskazuje, jakie dane wniosek zawiera oraz dokumenty, które należy do wniosku załączyć.