Skazanie bez rozprawy

Skazanie bez rozprawy, uregulowane w art. 335 KPK, stanowi jedną z najbardziej klasycznych form konsensualnego zakończenia procesu karnego. Instytucja ta znajduje zastosowanie przy spełnieniu określonych przesłanek i polega na ustaleniu podejrzanego z prokuratorem  (w postępowaniu przygotowawczym) rozmiaru przyszłej kary, o orzeczenie której prokurator zwraci się do sądu we wniosku o skazanie bez rozprawy.

Zgodnie z przepisem, jeżeli:

1. oskarżony przyznaje się do winy,
2. w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości,
3. postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte

można zaniechać przeprowadzenia dalszych czynności, a prokurator zamiast z aktem oskarżenia, występuje do sądu z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających również prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Uzgodnienie może obejmować także wydanie określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu.

W przypadku gdy zachodzi potrzeba oceny wiarygodności złożonych wyjaśnień, czynności dowodowych dokonuje się jedynie w niezbędnym do tego zakresie. W każdym jednak wypadku, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, należy przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu.

Do wniosku o skazanie bez rozprawy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące aktu oskarżenia zawarte w rozdziale 40, z wyjątkiem art. 344a. Wobec tego, w przypadku gdy wniosek nie odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni.

Należy zaznaczyć, że ustawa nie wymaga przyznania się podejrzanego do winy, aby zastosować instytucję określoną w art. 335 KPK. Sam fakt uzgodnienia z podejrzanym kary również nie może być oceniony w kategoriach przyznania się do winy. Zgoda na określony wniosek musi być wyrażona osobiście przez podejrzanego. Obrońca może uczestniczyć w porozumieniu z prokuratorem, ale nie może zastąpić podejrzanego w osobistym wyrażeniu zgody.

Wyrażenie zgody przez oskarżonego na skazanie nie zwalnia sądu, a wcześniej prokuratora od obowiązku zbadania, czy oskarżony jest rzeczywiście winny popełnienia zarzucanego mu przestępstwa (SN III KKN 372/99).

Wniosek, o którym mowa w § 1, powinien zawierać dane wskazane w art. 332 § 1. Uzasadnienie wniosku ogranicza się do wskazania dowodów świadczących o tym, że okoliczności popełnienia czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości oraz że cele postępowania zostaną osiągnięte bez przeprowadzenia rozprawy. Stronom, obrońcom i pełnomocnikom przysługuje prawo do przejrzenia akt sprawy, o czym należy ich pouczyć.

W wypadku gdy sąd, nie uwzględniając wniosku, o którym mowa w § 1, zwrócił sprawę prokuratorowi, ponowne wystąpienie z takim wnioskiem jest możliwe, jeżeli zwrot nastąpił z przyczyn wskazanych w art. 343 § 1, 2 lub 3. Zwrot sprawy nie stoi też na przeszkodzie wystąpieniu następnie z wnioskiem, o którym mowa w § 2.

Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku, o którym mowa w art. 335, od naprawienia szkody w całości albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.Uwzględnienie wniosku jest możliwe tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu pokrzywdzony, należycie powiadomiony o terminie posiedzenia.

Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim przez prokuratora wskazanej przez siebie zmiany, zaakceptowanej przez oskarżonego. Postępowania dowodowego nie prowadzi się. Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu (udział tych podmiotów jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi). Zawiadamiając pokrzywdzonego o posiedzeniu poucza się go o możliwości zakończenia postępowania bez przeprowadzenia rozprawy oraz wcześniejszego złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 54 § 1.

Sąd, uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem. Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w art. 335 § 1, zwraca sprawę prokuratorowi. W razie nieuwzględnienia wniosku wskazanego w art. 335 § 2 sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, a prokurator, w terminie 7 dni od dnia posiedzenia, dokonuje czynności określonych w art. 333 § 1 i 2.

Art. 335 § 2 KPK obecnie przewiduje również możliwość dołączenia przez prokuratora do aktu oskarżenia wniosku o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających też prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, jeżeli:

1. okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości,
2. oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami,
3. a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

Komentowany przepis przewiduje więc dwa tryby skazania oskarzonego bez przeprowadzenia rozprawy.