1. Uwagi ogólne

Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym bądź też postanowić, że na dokonanie czynności wskazanych w art. 37 § 1 KRiO, zamiast zgody małżonka, będzie wymagane zezwolenie sądu (art. 40 KRiO). Brzmienie art. 40 KRiO pozwala na to, aby sąd zastosował obie reguły jednocześnie, przy czym w razie zmiany okoliczności postanowienia mogą zostać uchylone.  Przewidziane rozstrzygnięcia mają charakter radykalny, bowiem – w odróżnieniu od reguł przewidzianych w art. 39 KRiO, dają podstawę do trwałej zmiany zasad sprawowania przez małżonków zarządu majątkiem wspólnym, określonych w art. 36 §  2 zd. 1 i w art. 37 § 1 KRiO.

Wydanie postanowień, o których mowa w komentowanym przepisie, nie jest dopuszczalne po ustaniu ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, bowiem jak zaznaczył Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 10 lutego 1999 r., podstawą tych rozstrzygnięć jest istnienie majątku wspólnego jako przedmiotu zarządu. Przepis nie daje także podstaw do objęcia mocą takiego orzeczenia okresu wstecznego. Ingerencja sądu ma na celu ochronę majątku wspólnego małżonków, jako materialnej podstawy prawidłowego funkcjonowania rodziny. Czynność prawna dokonana przez małżonka pozbawionego prawa wykonywania zarządu jest z mocy prawa bezwzględnie nieważna. Podobny skutek wystąpi, gdy małżonek zobligowany przez sąd do uzyskania zezwolenia na dokonanie czynności, określonych w art. 37 KRiO, dokona takich czynności bez zezwolenia.

Podkreślenia wymaga, że zmiana zasad zarządu majątkiem wspólnym nie zwalnia małżonków od solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Sądowa modyfikacja zasad wykonywania zarządu majątkiem wspólnym ukształtowana jest jako stan przejściowy. W razie zmiany okoliczności, postanowienie sądu może zostać uchylone. Wówczas następuje powrót do reguł ustawowych, przy czym możliwe jest także ponowne uregulowanie zarządu majątkiem wspólnym w sposób odmienny niż uchylonym postanowieniem.

2. Ważne powody

Zastosowanie przez sąd wskazanych w art. 40 KRiO środków ingerencji, uwarunkowane jest istnieniem tzw. ważnych powodów. Na gruncie obecnej regulacji, brak jest zarówno enumeracyjnej, jak i egzemplifikacyjnej definicji ważnych powodów, uzasadniających ingerencję sądu w sprawowanie zarządu majątkiem przez małżonków. Analogiczną klauzulą posługują się art. 30 § 2 KRiO oraz art. 52 KRiO, zgodnie z którym z „ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej”. Charakter okoliczności spełniających kryteria ważnych powodów na gruncie wymienionych regulacji może być podobny.

Za ważny powód uzasadniający pozbawienie małżonka zarządu majątkiem wspólnym, może być uznana tylko taka przyczyna, która wiąże się z wystąpieniem szkody lub powoduje zagrożenie powstania szkody. Zachowania spełniające przesłankę ważnych powodów, muszą budzić ponadto uzasadnione przeświadczenie, że będą kontynuowane w przyszłości. Jednorazowe negatywne zachowanie małżonka nie można traktować jako ważnego powodu, z uwagi na to, że art. 40 KRiO pozwala na zastosowanie trwałego środka ingerencji sądowej. Wobec powyższego, ważnego powodu nie stanowi rozbieżność stanowisk małżonków co do konkretnej czynności prawnej, bowiem usunięciu takiej rozbieżności służą inne środki prawne, przewidziane np. w art. 24 i 39 KRiO. Natomiast uporczywe niedotrzymywanie umowy małżonków co do zarządu majątkiem wspólnym uznawane jest już za ważny powód, uzasadniający zastosowanie instytucji określonych w art. 40 KRiO.

Przez ważne powody należy rozumieć przede wszystkim takie wykonywanie zarządu majątkiem wspólnym przez jedno z małżonków, które - będąc wynikiem jego lekkomyślności, nieudolności lub celowego działania, powoduje naruszenie lub zagrożenie interesów majątkowych rodziny. Bez znaczenia dla ustalenia, czy wystąpiły ważne powody w rozumieniu omawianego przepisu, pozostaje kwestia zawinienia małżonka. Chodzi bowiem o takie zachowania małżonka, które godzą w interes i dobro rodziny. Przyczyną wskazanych zachowań może być np. choroba psychiczna, alkoholizm, demencja starcza czy hulaszczy tryb życia. Przesłankę ważnego powodu wyczerpuje także stan uniemożliwiający w ogóle kontakt z małżonkiem bądź bardzo utrudniający mu wykonywanie zarządu (np. paraliż całego ciała).    

3. Postanowienie w przedmiocie pozbawienia małżonka samodzielnego zarządu

Najbardziej restrykcyjny pogląd głosi, że skutkiem pozbawienia małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym jest utrata możliwości samodzielnego wykonywania przez tego małżonka czynności dotyczących zarządu tym majątkiem (z wyjątkiem wyrażenia zgody lub odmowy wyrażenia zgody na dokonanie przez współmałżonka czynności wymienionych w art. 37 § 1 KRiO).

Przy wykładni komentowanego unormowania nie do pominięcia jest ustawowe określenie kompetencji, których pozbawia małżonka sąd, jako samodzielnego zarządu. Unormowanie przepisu wyraźnie wskazuje, że orzeczenie nie może skutkować pozbawieniem małżonka zarządu w całości, ale tylko w tym zakresie, w którym małżonek jest samodzielny.

Orzeczenie pozbawiające małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym nie odnosi się w swej treści do sytuacji drugiego małżonka. Małżonek ten, w zakresie czynności, co do których współmałżonek został pozbawiony samodzielnego zarządu, staje się osobą wyłącznie uprawnioną do zarządu. Oznacza to, że choć przedmiot kompetencji tego małżonka nie uległ poszerzeniu to ze względu na odpadnięcie podmiotu współuprawnionego, może on realizować zarząd w szerszym zakresie.

Czynność dokonana przez małżonka pozbawionego prawa wykonywania zarządu jest bezwzględnie nieważna. Osoby trzecie, działające w dobrej wierze podlegają ochronie na podstawie przepisów chroniących nabywcę w dobrej wierze, dokonującego czynności z osobą nieuprawnioną.

4. Zastąpienie zgody małżonka zezwoleniem sądu

Sąd może również postanowić, że zamiast zgody małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu. Skutkiem wydania takiego orzeczenia jest pozbawienie małżonka możliwości wyrażenia zgody obligatoryjnej. Od chwili uprawomocnienia się postanowienia sądu, małżonek, który zamierza dokonać czynności określonej w art. 37 KRiO będzie więc musiał każdorazowo zwrócić się do sądu w odrębnej sprawie o zezwolenie na jej dokonanie. Sąd udzieli zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.

Postanowienie sądu  odnosi się do wszystkich czynności wymienionych w art. 37 KRiO, wobec czego nie może wyłączyć spod jego działania niektórych czynności. Postanowienie to nie wymaga wymienienia tych czynności.

5. Postępowanie przed sądem

Sprawy o wydanie rozstrzygnięcia na podstawie art. 40 KRiO, mimo iż zostały wyraźnie wymienione w dziale II księgi drugiej KPC, podlegają rozpoznaniu w trybie nieprocesowym przez sąd w składzie jednego sędziego bez udziału ławników (art. 516 KPC w zw. z art. 316 § 1 KPC i art. 13 § 1 KPC). Postępowanie wszczyna się na wniosek jednego z małżonków, przy czym wnioskodawcą może być też prokurator. Uczestnikiem postępowania jest drugie z małżonków. Sądem właściwym rzeczowo jest sąd rejonowy. Oba postanowienia mogą zostać wydane w jednym postępowaniu. Chociaż przepisy KPC wyraźnie na to nie wskazują, w doktrynie postuluje się stosowanie w niniejszym postępowaniu art. 565 § 1 KPC (rozstrzygnięcie powinno więc nastąpić dopiero po umożliwieniu złożenia wyjaśnień małżonkowi wnioskodawcy, chyba że jego wysłuchanie nie jest możliwe lub celowe). Sąd może również, zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego.

Postanowienie staje się skuteczne dopiero po uprawomocnieniu się (art. 521 KPC). W myśl art. 40 zdanie drugie KRiO, postanowienia mogą być uchylone w razie zmiany okoliczności, tj. ustania przyczyn, które spowodowały ich wydanie (np. w razie nawiązania przez małżonków harmonijnego współżycia, skutecznego odbycia terapii w związku z nałogiem małżonka). Postępowanie o uchylenie postanowienia odbywa się według takich samych zasad jak postępowanie o wydanie postanowienia, którego dotyczy wniosek o uchylenie. Z wnioskiem o uchylenie postanowienia może wystąpić każdy z małżonków. Od orzeczeń wydanych na podstawie art. 40 KRiO nie przysługuje skarga kasacyjna.

Odpowiedzialność solidarna małżonków określona w art. 30 KRiO

1.      Charakter prawny i funkcje odpowiedzialności solidarnej

Zgodnie z art. 30 § 1 KRiO, oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Odpowiedzialność solidarna małżonków jest jednym z wypadków solidarności wynikającej z ustawy, co oznacza, że podlega ogólnym regułom odpowiedzialności solidarnej, określonym w art. 366 i n. Kodeksu cywilnego. W konsekwencji, wierzyciel może żądać zaspokojenia długu w całości od obojga małżonków, jak i od każdego z osobna. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzytelności, małżonkowie są solidarnie zobowiązani względem wierzyciela. Natomiast, zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z małżonków, zwalnia z obowiązku drugiego (art. 366 KC).

Przyjęcie przez ustawodawcę solidarnej odpowiedzialności małżonków można wyprowadzić pośrednio z reguł lojalności, które powinny istnieć pomiędzy małżonkami. Odpowiedzialność solidarna istnieje bez względu na ustrój majątkowy, w jakim pozostają małżonkowie. Ustanowienie pomiędzy małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej nie wyłącza więc istnienia tej  odpowiedzialności.  Ratio legis art. 30 KRiO opiera się na założeniu, że małżonkowie prowadzą wspólne gospodarstwo domowe oraz wspólnie zaspokajają potrzeby rodziny.

Art. 30 KRiO przewiduje solidarną odpowiedzialność małżonków, w sytuacji, gdy zobowiązanie zaciągnął tylko jeden z nich. Celem komentowanego przepisu jest poprawienie pozycji prawnej wierzyciela. W przypadku bowiem, gdy zobowiązanie ma charakter solidarny, a czynność prawna została dokonana tylko z jednym z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia swojej wierzytelności zarówno z majątku osobistego każdego z małżonków, jak i z majątku wspólnego. Przepis daje więc wierzycielowi możliwość wszczęcia postępowania egzekucyjnego również przeciwko małżonkowi niebędącemu stroną czynności prawnej.

W myśl art. 30 § 2 KRiO: „każdy z małżonków może żądać wyłączenia odpowiedzialności solidarnej przez sąd”. Z powyższego wynika, iż małżonkowie nie mogą samodzielnie wyłączyć lub zmodyfikować odpowiedzialności solidarnej ze skutkiem wobec osób trzecich. Możliwość taka mogłaby zagrażać interesom wierzyciela. W celu wyłączenia odpowiedzialności solidarnej konieczne jest wszczęcie postępowania przed sądem.

2.      Przesłanki zastosowania art. 30 KRiO

1. Związek małżeński

Podstawową i zarazem konieczną przesłanką powstania odpowiedzialności określonej w art. 30 KRiO, jest zawarcie związku małżeńskiego. Małżonkowie odpowiadają ex lege za zobowiązania określone w art. 30 KRiO, nawet wówczas, gdy zostały one zaciągnięte tylko przez jednego z nich. Odpowiedzialność solidarna małżonków powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i istnieje niezależnie od ustroju majątkowego, w którym pozostają małżonkowie. Nie jest możliwe zastosowanie art. 30 KRiO – nawet przy przyjęciu daleko idącej analogii, do stosunków pozamałżeńskich (np. konkubinatu). Osoby te nie chcą bowiem korzystać z dobrodziejstw prawnych, które daje im małżeństwo. W związku z tym, nie powinny być obciążone obowiązkami – w tym solidarną odpowiedzialnością – jakie wiążą się z instytucją małżeństwa.

Warto zaznaczyć, iż solidarna odpowiedzialność małżonków, mimo iż ratio legis art. 30 KRiO opiera się na założeniu, że małżonkowie prowadzą wspólne gospodarstwo domowe oraz wspólnie zaspokajają potrzeby rodziny, istnieje także wówczas, gdy małżonkowie pozostają w separacji faktycznej oraz prawnej, tj. orzeczonej przez sąd. 

Okoliczność zniesienia obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny nie rozstrzyga o ustaniu odpowiedzialności solidarnej małżonków za zobowiązania określone w ustawie. Fakt opuszczenia gospodarstwa domowego przez jednego z małżonków może natomiast wpływać na zwężenie zakresu zwykłych potrzeb rodziny.

2. Powstanie zobowiązania w następstwie dokonania czynności prawnej

Odpowiedzialność solidarna drugiego małżonka dotyczy tylko zobowiązań wynikających z czynności prawnych, także takich które mają charakter kredytowy, bez równoczesnego uiszczania zapłaty.  Art. 30 § 1 KRiO nie obejmuje zatem zobowiązań powstałych z czynów niedozwolonych, choćby miały one związek z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodziny.  Przepisy o odpowiedzialności solidarnej małżonków mają natomiast zastosowanie w przypadku obowiązku naprawienia szkody powstałej wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania zaciągniętego przez czynność prawną w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Solidarna odpowiedzialność małżonków za spełnienie świadczenia przekształca się wówczas w solidarną odpowiedzialność za naprawienie szkody, wynikającej z braku lub wadliwości świadczenia jednego z małżonków.

Podkreślenia wymaga, iż odpowiedzialność z art. 30 KRiO nie istnieje, jeżeli nie powstało samo zobowiązanie. Jeżeli więc zobowiązanie było nieważne albo małżonek doprowadził do jego unieważnienia lub odstąpił od niego ze skutkiem ex tunc – solidarna odpowiedzialność niepowstała. W takiej sytuacji małżonek, który spełnił świadczenie, może żądać jego zwrotu na zasadach ogólnych.W doktrynie zdaje się przeważać pogląd, iż odpowiedzialność solidarna małżonków nie znajduje zastosowania również w sytuacji, gdy małżonkowie zaciągnęli zobowiązanie wspólnie. Wówczas odpowiedzialność małżonków będzie wynikała z ogólnych zasad prawa cywilnego (art. 366 i n. k. c.).

3. Sprawy wynikające z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny

Ostatnią przesłanką zastosowania art. 30 KRiO jest zaciągnięcie przez małżonka zobowiązania w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Zobowiązania te – jak wskazano powyżej - mogą wynikać zarówno z czynności prawnych tworzących wzajemne zobowiązania, jak i umów niemających takiego charakteru (np. umowa pożyczki zawarta w celu uzyskania środków pieniężnych lub rzeczy zamiennych niezbędnych do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny).

Ustawodawca nie wyjaśnia pojęcia zwykłych potrzeb rodziny, niemniej wskazuje się, że chodzi o przeciętne, powtarzające się potrzeby w zakresie mieszkania, żywności, odzieży, wypoczynku, wychowania dzieci oraz ochrony zdrowia. Przez zobowiązania zaciągnięte w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, należy rozumieć tylko te, które odnoszą się do normalnych, codziennych potrzeb, bez zaspokojenia których rodzina nie może egzystować. Z tego punktu widzenia, zakupy przedmiotów i urządzeń domowych trwałego użytku oraz inne wydatki służące sfinansowaniu inwestycji, nie należą do spraw związanych z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodziny, chyba że chodzi o drobną inwestycję, niewymagającą angażowania większych środków majątkowych. Zobowiązania niedające się zakwalifikować do zwykłych potrzeb rodziny, a zaciągnięte przez jedno z małżonków, nie powodują powstania odpowiedzialności solidarnej drugiego z małżonków.

Art. 30 § 1 KRiO, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego znajduje zastosowanie również do opłat związanych z korzystaniem z zajmowanego przez małżonków mieszkania. Za zapłatę czynszu w spółdzielni mieszkaniowej, odpowiedzialny jest więc także ten z małżonków, który nie jest członkiem spółdzielni. Podobnie w przypadku opłat związanych z utrzymaniem mieszkania – odpowiedzialnym za te zobowiązania będzie również małżonek, który nie jest właścicielem lokalu.

3.      Skutki powstania odpowiedzialności solidarnej małżonków

Przez zaciągnięcie zobowiązania w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, małżonek, który nie jest stroną czynności prawnej, staje się dłużnikiem solidarnym zobowiązania. Oznacza to, że wierzyciel może żądać zaspokojenia swojej wierzytelności zarówno z majątku wspólnego małżonków, jak i z majątków osobistych każdego z nich. Małżonek, który zaciąga zobowiązanie działa w imieniu własnym, stąd też drugi małżonek nie staje się stroną czynności i nie jest uprawniony do domagania się spełnienia świadczenia wzajemnego przez wierzyciela.Małżonek ten nie staje się również przedstawicielem współmałżonka w zakresie zaciągniętych przez niego zobowiązań. Niemniej, zaciągnięcie przez jednego z małżonków zobowiązania o charakterze określonym w art. 30 § 1 KRiO powoduje, że wierzyciel – wskutek umowy zawartej z jednym z małżonków, uzyskuje ex lege dwóch dłużników. Oznacza to, że małżonek, który nie zaciągnął zobowiązania w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny staje się z mocy prawa dłużnikiem solidarnym zobowiązania, bez względu na to czy wyraził zgodę na jego powstanie, czy też nie.

Odpowiedzialność solidarna małżonków jest swoistym przypadkiem rozszerzenia skuteczności wierzytelności. Z tego punktu widzenia, odpowiedzialność określona w art. 30 KRiO, spełnia funkcję ochronną interesów wierzyciela. Dlatego też konieczne staje się odesłanie do przepisu art. 366 i n. KC, dotyczących zobowiązań solidarnych. Zgodnie z przepisami, wierzyciel, który otrzyma tytuł egzekucyjny, w którym wskazani są oboje małżonkowie, może żądać wykonania zobowiązania – według własnego uznania – od któregokolwiek z małżonków indywidualnie lub wspólnie od obojga. Wierzyciel może kierować egzekucję zarówno do składników majątkowych należących do majątku wspólnego, jak i majątku osobistego każdego z małżonków. Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia drugiego małżonka od spełnienia świadczenia. W razie natomiast zaspokojenia wierzyciela z majątku osobistego jednego z małżonków, ewentualne rozliczenia między nimi z tego tytułu powinno nastąpić przy uwzględnieniu zakresu ich obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.

4.      Wyłączenie solidarnej odpowiedzialności

W celu wyłączenia odpowiedzialności solidarnej, konieczne jest zainicjowanie postępowania przed sądem. Właściwy do rozpoznania wniosku o wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności solidarnej jest sąd rejonowy. Wnioskodawcą może być zarówno małżonek, który nie zaciągnął zobowiązania, jak i ten, który zobowiązanie zaciągnął. Rozstrzygnięcie sprawy zapada w postępowaniu nieprocesowym i wywołuje skutek ex nunc (na przyszłość).Oznacza to, że za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, po uprawomocnieniu się postanowienia, odpowiedzialność będzie ponosił wyłącznie ten z małżonków, który to zobowiązanie zaciągnął. Z tych względów, unieważnienie małżeństwa nie wpływa  na solidarną odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przed datą uprawomocnienia się wyroku stwierdzającego nieważność małżeństwa. Inaczej sytuacja kształtuje się, gdy związek małżeński zostanie uznany za nieistniejący na podstawie art. 2 w zw. z art. 1 § 1 i 2 KRiO. Wówczas osoba, która spełniła na rzecz osoby trzeciej świadczenie z zobowiązania zaciągniętego przez osobę, którą uważała za współmałżonka, ma względem niej roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. W takiej sytuacji bowiem solidarna odpowiedzialność między małżonkami nigdy nie zaistniała.

Postanowienie sądu może zostać wydane dopiero po umożliwieniu złożenia wyjaśnień wnioskodawcy, chyba że jego wysłuchanie jest bezcelowe lub niemożliwe. W celu ustalenia warunków, w jakich żyją małżonkowie, sąd może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego. Postanowienie staje się skuteczne dopiero po uprawomocnieniu, natomiast w razie zmiany okoliczności, które istniały w czasie wydania postanowienia wyłączającego odpowiedzialność solidarną małżonków, może zostać uchylone. Uchylenie orzeczenia następuje w takim samym trybie, jak jego wydanie, czyli w postępowaniu nieprocesowym po wysłuchaniu współmałżonków. Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu uchylającego wcześniejsze postanowienie, solidarna odpowiedzialność zostaje ustanowiona na powrót.

Wyłączenie odpowiedzialności może nastąpić tylko z ważnych powodów. W orzecznictwie przyjmuje się powszechnie, że ważnymi powodami jest takie postępowanie małżonka, które poważnie zagraża interesom rodziny (wskazuje się na lekkomyślność, rozrzutność, nieudolność w prowadzeniu spraw majątkowych rodziny).  

Ważnym powodem uzasadniającym wyłączenie odpowiedzialności solidarnej małżonków może być również faktyczna separacja małżonków, separacja orzeczona przez sąd lub ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków. Należy zauważyć, że powyższe przesłanki nie wyłączają ex lege odpowiedzialności solidarnej. Odpowiedzialność solidarna nie wygasa również wskutek zerwania wspólnego pożycia małżonków czy też opuszczenia przez jednego z nich rodziny oraz gospodarstwa domowego. Małżonkowie są wówczas dalej zobowiązani do zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, przy czym okoliczności wskazane powyżej mogą wpływać na zwężenie zakresu takich potrzeb. Nadto, okoliczności te mogą zostać uznane za ważne powody do wyłączenia przez sąd odpowiedzialności z art. 30 KRiO. 

Wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne względem osób trzecich, jeżeli w momencie dokonania czynności było im wiadome. Skuteczność orzeczenia uzależniona jest więc od tego, czy wyłączenie odpowiedzialności było wiadome wierzycielowi. Brzmienie powyżej wskazanego przepisu oraz art. 6 i 7 KC, skłaniają do konkluzji, że to małżonek, który nie zaciągnął zobowiązania powinien udowodnić, że wierzyciel wiedział o wydaniu przez sąd orzeczenia w chwili powstania zobowiązania. Wyłączenie odpowiedzialności solidarnej ma to znaczenie, że za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, odpowiedzialność ponosi wyłącznie ten z małżonków, który to zobowiązanie zaciągnął.

Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidują możliwosć ubiegania przez ojczyma lub macochę o alimenty od pasierba i odwrotnie. Pasierb może dochodzic alimentów od ojczyma/macochy, jeżeli jest odpowiada to zasadom współżycia społecznego. W postępowaniu przed sądem pasierb musi wykazać iz jest w niedostatku. Niedostatek to taka  sytuacja, kiedy człowiek nie ma w ogóle lub nie ma dostatecznych własnych środków utrzymania, które mogłyby zaspokoić jego usprawiedliwione, podstawowe potrzeby. Nadto wykazać musi że pozwany (czyli ojczym lub macocha) posiada możliwości zarobkowe lub majątkowe by obowiazek alimentacyjny względem pasierba realizować. Ale to nie wszystko. Pozwany musi pozostawać w związku małżeńskim z biologicznym ojcem lub matką pasierba. Dodatkowo żądanie pasierba  powinno odpowiadać zasadom współżycia społecznego. Żądanie to będzie odpowiadało zasadom współżycia społecznego gdy ojczym lub macocha przyjęli dobrowolnie pasierba do swojej rodziny, umożliwili mu wspólne zamieszkiwanie, traktowali go jako  członka rodziny, dostarczali mu  środków wychowania i utrzymania. Należy mieć jednak na uwadze, że obowiązek ojczyma lub macochy nie może  wyprzedzić obowiązku alimentacyjnego rodziców dziecka, gdyż nie dałoby się to pogodzić z zasadami współżycia społecznego.

Z kolei by ojczym lub macocha mogli domagać się alimentów od pasierba, muszą być spełnione następujące warunki:

- muszą oni znajdowac się w niedostatku,

- żądanie to odpowiada zasadom współżycia społecznego,

- przyczyniali się do utrzymania i wychowania pasierba.

W jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał,   że istota obowiązku alimentacyjnego pasierba polega na tym, że powstaje on nie na podstawie więzów krwi ani nie na podstawie prawnej instytucji przysposobienia, lecz dlatego, że w pewnych wypadkach wymagają tego zasady współżycia społecznego. "Jeżeli macocha (ojczym) poszukująca(y) alimentów od pasierba ma własne dzieci, które mogą jej (jemu) zapewnić środki utrzymania, sąd może - zależnie od okoliczności i kierując się zasadami współżycia społecznego (a zwłaszcza biorąc pod uwagę długość okresu wychowania pasierba przez macochę lub ojczyma oraz stan majątkowy pasierba w zestawieniu ze stanem majątkowym dzieci) - obciążyć pasierba częścią świadczeń alimentacyjnych albo też żądanie alimentów w stosunku do niego całkowicie oddalić." (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1968 r., III CZP 49/68).

Szczególne zasady odpowiedzialności małżonków przewidziane w Kodeksie karnym wykonawczym i Ordynacji podatkowej

Kwestie odpowiedzialności małżonków za zobowiązania reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. W przedmiotowym akcie mowa jest o odpowiedzialności solidarnej małżonków za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny (art. 30), a także odpowiedzialność małżonków w przypadku zaciągnięcia zobowiązania przez jednego z nich (art. 41). Ustawa reguluje nadto czynności, których ważność uzależniona jest od zgody obojga małżonków (art. 37) i wskazuje konsekwencje prawne dokonania takich czynności bez wiedzy drugiego małżonka.

Szczególne zasady odpowiedzialności małżonków ustawodawca przewidział natomiast w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy oraz w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Zasady te zostaną pokrótce omówione poniżej.

1.      Odpowiedzialność przewidziana w Kodeksie karnym wykonawczym

Stosownie do art. 28 KKW omawianej ustawy - kary grzywny, nawiązki i należności sądowe podlegają zaspokojeniu z majątku osobistego skazanego oraz z wynagrodzenia za pracę lub za inne usługi świadczone przez niego osobiście. Jeżeli jednak zaspokojenie z tych źródeł okaże się niemożliwe, egzekucja może być prowadzona z majątku wspólnego małżonków. Ustawodawca przewiduje natomiast ograniczenia egzekucji z majątku wspólnego w razie skazania za przestępstwo, w którym pokrzywdzonym jest małżonek skazanego albo osoby, w stosunku do których małżonek ten obciążony jest obowiązkiem alimentacyjnym.

Zgodnie z art. 28 § 3 KKW, w razie skierowania egzekucji do majątku wspólnego, małżonek skazanego może żądać ograniczenia lub wyłączenia w całości zaspokojenia należności z majątku wspólnego lub niektórych jego składników, jeżeli skazany nie przyczynił się  lub przyczynił się w stopniu nieznacznym do powstania majątku albo do nabycia określonych jego składników lub jeżeli zaspokojenie z majątku wspólnego tych należności jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

2.      Odpowiedzialność uregulowana w Ordynacji podatkowej

Odpowiedzialność ta obejmuje: 1) podatki, opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe, 2) opłatę skarbową oraz opłaty, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych, 3) opłaty oraz niepodatkowe należności budżetu państwa, do których ustalania lub określania uprawnione są inne organy niż organy podatkowe (art. 2  § 1 i 2 ord. Pod.)

W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność obejmuje ich majątek osobisty oraz majątek wspólny tych osób i ich małżonków (art. 29 § 1 i 3). Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem: 1) zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej; 2) zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu; 3) ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka; 4) uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

Zgodnie z art. 11 § 1 Ordynacji,  członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Odpowiedzialność, o której mowa powyżej, nie dotyczy osób, które w okresie stałego współdziałania z podatnikiem były osobami, wobec których na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny – w zakresie wynikającym z obowiązku alimentacyjnego (§ 2 art. 11).

W myśl art. 11  § 3 Ordynacji, za członków rodziny podatnika uważa się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, małżonków zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu. Przepis stosuje się również do małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, oraz małżonków pozostających w separacji (§ 4).

Odpowiedzialność, o której mowa w § 1: 1) ograniczona jest do wysokości uzyskanych korzyści; 2) nie obejmuje niepobranych należności wymienionych w art. 107odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe podatnika, § 2 pkt 1, z wyjątkiem należności, które nie zostały pobrane od osób wymienionych w § 3 i 4. (§ 5).

Należy podkreślić, iż rozwiedziony małżonek podatnika, odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości, które powstały w czasie trwania wspólności majątkowej, ale wyłącznie do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym (art. 110 § 1). Odpowiedzialność małżonka podatnika nie obejmuje jednak niepobranych należności, a także odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie (art. 110 § 2).

Pozbawienie władzy rodzicielskiej zostało uregulowane w art. 111 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym:

 §  1. Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.

§  1a. Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

§  2. W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

Mamy zatem trzy podstawy pozbawienia władzy rodzicielskiej: wystąpienie trwałej przeszkody w jej wykonywaniu; nadużywanie władzy rodzicielskiej i rażące zaniedbywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców.

Trwała przeszkoda oznacza sytuację w której wykonywanie władzy rodzicielskiej jest niemożliwe na stałe w tym znaczeniu, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu istnienia tej przyczyny, albo będzie ona istniała przez długi czas. Jako przykład wskazać można pobyt rodzica w zakładzie karnym.

Z nadużywaniem władzy rodzicielskiej mamy z kolei do czynienia, gdy rodzice zachowują się nagannie wobec dziecka w wysokim stopniu, np. stosują kary cielesne, nakłaniają do popełnienia przestępstwa czy zmuszają do nieodpowiedniej pracy. „Nadużywanie władzy rodzicielskiej zachodzi także wówczas, gdy postępowanie rodzica obiektywnie wywiera destrukcyjny wpływ na proces wychowania i rozwoju psychicznego dziecka, choćby nie było to związane z subiektywnym, negatywnym nastawieniem rodzica wobec dziecka” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia  7 września 2000  r., I CKN 931/00).

Rażące zaniedbywanie obowiązków to zaniedbywanie poważne lub wprawdzie zaniedbywanie o mniejszej wadze, lecz nacechowane nasileniem złej woli, uporczywością i niepoprawnością, np. uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych czy brak zainteresowania losem dziecka. „W przepisie art. 111 § 1 k.r.o. chodzi o zaniedbania rodziców, które cechuje uporczywość, niepoprawność i nasilenie złej woli. Zaniedbania o mniejszym ciężarze, nieosiągające takich cech, uzasadniają jedynie wydanie odpowiednich zarządzeń przewidzianych w art. 109 k.r.o. Pozbawienie władzy rodzicielskiej to najsurowszy środek ingerencji sądu, który można zastosować dopiero wówczas, gdy stosowane dotychczas łagodniejsze środki okazały się nieskuteczne lub gdy w okolicznościach danego wypadku jest oczywiste, że stosowanie łagodniejszych środków jest niecelowe” (postanowienie  Sądu Najwyższego z dnia  19 czerwca 1997  r, III CKN 122/97).

 Podkreślić należy że pozbawienie władzy rodzicielskiej nie wpływa na prawo rodzica do kontaktów z dzieckiem.

Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5 kro, zgodnie z którym sąd opiekuńczy może zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.

 W razie ustania przyczyny, która legła u podstaw pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy władzę przywróci.

Rozdzielność majątkowa ustanowiona przez sąd nosi również nazwę przymusowego ustroju majątkowego. Ustrój ten powstaje zatem niezależnie od woli małżonków, lecz jest  skutkiem orzeczenia zapadłego w wyniku uwzględnienia przez sąd żądania jednego z małżonków (art. 52 § 1) lub uwzględnienia żądania wierzyciela jednego z małżonków (art. 52 § 1a). Istotne jest przy tym, że ustrój ten jest skuteczny wobec osób trzecich i osoby te, nie muszą wiedzieć o jego obowiązywaniu, jak ma to miejsce przy umownym ustroju rozdzielności majątkowej, zawieranym przed notariuszem.

Zgodnie z art. 52 § 1 k.r.o., z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. „Przez ważne powody - w ujęciu art. 52 ( 1 k.r.o. - rozumie się ogólnie takie okoliczności, które sprawiają, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność majątkowa nie służy dobru drugiego z małżonków, a nawet prowadzi do sytuacji sprzecznej z zasadami prawa rodzinnego. Przez ważne powody rozumie się nie tylko okoliczności natury majątkowej np. trwonienie przez jednego z małżonków dorobku, lecz także okoliczności stwarzające sytuację, w której wykonywanie zarządu przez każdego z małżonków ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.”( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1998 r., I CKN 906/97).

Nie tylko małżonek może wystąpić do sądu z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej. Legitymację czynną posiada bowiem również wierzyciel jednego z małżonków. Przesłanką wystąpienia wierzyciela z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest dysponowanie przez niego tytułem wykonawczym przeciwko małżonkowi oraz uprawdopodobnienie, że zaspokojenie wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego.

Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. Sąd ma zatem możliwość oznaczenia daty powstania rozdzielności majątkowej pomiędzy dniem wytoczenia powództwa a dniem wydania wyroku. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną zostało zatem ograniczone do wystąpienia sytuacji wyjątkowej. W ustawie podano jedynie przykładowy „wyjątkowy wypadek”, którym jest pozostawanie przez małżonków w separacji faktycznej, a więc życie w rozłączeniu. „Zniesienie wspólności z określoną wcześniejszą datą jest możliwe o tyle tylko, o ile w tej dacie istniały już ważne powody zniesienia wspólności. Rozpoznając żądanie zniesienia wspólności z wcześniejszą datą, należy mieć przy tym na uwadze, czy uwzględnieniu tego żądania nie sprzeciwia się interes rodziny lub interes wierzycieli małżonków” (wyrok Sądu Najwyższego  z dnia  28 października 1997 r., I CKN 238/97).

Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. W przypadku więc gdy mamy do czynienia ze  zmianą okoliczności która powoduje ustanie ważnych powodów (np. małżonkowie pozostający w rozłączeniu ponownie zamieszkują wspólnie i przywracają normalne relacje małżeńskie), które były podstawą ustanowienia rozdzielności majątkowej, możliwa jest - zgodnie z wolą małżonków - zmiana w ich sferze majątkowej.

Z kolei gdy rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.

Problematykę roszczeń matki dziecka pozamałżeńkiego regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a mianowicie art. 141 i 142 kro. Zgodnie z pierwszym przepisem, ojciec niebędący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Według orzecznictwa Sądu Najwyższego wydatki związane z ciążą i porodem to wszelkie wydatki które stały się potrzebne wskutek ciąży lub porodu, których by matka dziecka nie miała gdyby nie zaszła w ciażę albo gdyby nie rodziła. Jako przykłady takich wydatków można wskazać na przykład zakup wyprawki dla dziecka, wózka, koszty opieki medycznej i zakupu odzieży ciążowej. Z kolei koszty utrzymania matki w okresie porodu o jakich mowa w tym przepisie mogą obejmować koszty wyżywienia matki, jej mieszkania, środków higieny i pielęgnacji. Podkreślenia wymaga, że z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy nić trzy miesiące. Za ważne powody uznaje się m.in. zły stan zdrowia matki wywołany ciażą, który pociąga za sobą niemożność wykonywania pracy zarobkowej. Jeżeli na skutek ciaży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki lub szczególne straty majątkowe może ona żąbać, by ojciec dziecka pokrył ich odpiwiednią część. Inne konieczne wydatki to takie, które nie są zwiazane z ciążą lub porodem, lecz powstały na skutek ciąży lub porodu. Z kolei szczególne straty muszą wynikać z ciąży lub porodu. Powyższe roszczenia przysługują matce również wtedy, gdy dziecko urodziło się nieżywe. Matka może dochodzić tych roszczeń w ciągu trzech lat od urodzenia się dziecka.

Drugi ze wskazanych powyżej przepisów dotyczy ojca dziecka, którego ojcostwo zostało uwiarygodnione. Owo uwiarygodnienie ojcostwa sprowadza się do  wykazania, że dany mężczyzna jest najbardziej prawdopodobnym ojcem dziecka. W takim wypadku matka moze żądać by meżczyzna ten, jeszcze przed urodzeniem się dziecka, wyłożył odpowiednią sumę pieniędzy na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez trzy pierwsze miesiące życia po urodzeniu. Termin trzymiesięczny nie podlega w tym wypadku wydłużeniu w razie zaistnienia ważnych powodów.

Celem zabezpieczenia na czas postępowania o rozwód jest zapewnienie środków materialnych umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie rodziny jako całości oraz zaspokojenie uzasadnionych potrzeb jej członków, przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej.

Obowiązek alimentacyjny

Powstaje przez zawarcie małżeństwa i gaśnie dopiero z chwilą jego ustania lub unieważnienia. Rozmiar obowiązku zależy od sił, zarobkowych i majątkowych możliwości małżonków oraz potrzeb rodziny.

Podstawa prawna

Jak wynika z treści art. 730¹§ 1 k.p.c., który jest podstawą takiego wniosku, udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

 Z kolei z treści art. 753 § 1 k.p.c. wynika, że w sprawach o alimenty (a w drodze analogii także w sprawach o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny) zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej.

Obowiązek pomocy wynika w szczególności z art. 27 k.r.o., zgodnie z którym małżonkowie zobowiązani są, każdy według swoich sił i możliwości majątkowych i zarobkowych, przyczyniać sę do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli.

Treść wniosku

Wniosek może być złożony w treści pozwu lub w odrębnym piśmie procesowym oraz powinien odpowiadać wymaganiom pisma procesowego (tj. zawierać oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko stron, przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku, dowody, podpis strony albo je przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, załączniki, oznaczenie wartości przedmiotu sporu, miejsca zamieszkania stron, numer PESEL wnioskodawcy).

Oprócz powyższego należy wskazać sposób udzielenia zabezpieczenia – w przypadku roszczenia alimentacyjnego – konkretną kwotę pieniężną oraz uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek. Uprawdopodobnienie nie jest tym samym co udowodnienie, a więc sąd dokonuje pobieżnej analizy dostarczonego przez wnioskodawcę materiału dowodowego.

Tryb rozpoznania wniosku

Wniosek podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, bezzwłocznie, nie później niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu. W sprawie uchylenia lub ograniczenia uprzednio udzielonego zabezpieczenia konieczne jest wyznaczenie rozprawy.

Żądana kwota

Żądana kwota musi być adekwatna do wskazanych i poddanych ocenie Sądu usprawiedliwionych kosztów utrzymania. Usprawiedliwione potrzeby powinny być oceniane nie tylko na podstawie wieku dziecka, ale także na podstawie miejsca pobytu dziecka, jego środowiska, stanu zdrowia i wszystkich okoliczności występujących w danym przypadku. Ponadto, Sąd zwraca uwagę jakie są zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego. Dodatkowo Sąd baczy, aby kwota ta zapewniła jednocześnie stronie zobowiązanej możliwość zaspokojenia własnych potrzeb, zakładając, że do dyspozycji pozostaje tej osobie kwota wystarczająca do jego utrzymania.

Przyjmuje się, że dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej i to niezaleznie od tego czy żyja z nimi wspólnie czy osobno.

Każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia zapewniającego jego rozwój psychiczny, stosowną do wieku odzież, środki na ochronę zdrowia, kształcenie, ochronę jego osoby i majątku, Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już tylko od osobistych cech dziecka oraz od zamożności i przyjętego przez zobowiązanego modelu konsumpcji (Uchwała Sądu Najwyższego w dnia 16 grudnia 1987 r. M.P. 1988 nr 6 poz. 60)

Koszt złożenia wniosku

W przypadku złożenia wniosku przez osobę uprawnioną – wniosek nie podlega opłacie.

Postanowienie

Sąd udziela zabezpieczenia w formie Postanowienia i doręcza je obu stronom postępowania. Na postanowienie Sądu I instancji przysługuje zażalenie, które należy wnieść w terminie 7 dni licząc od dnia doręczenia postanowienia, za pośrednictwem Sądu które takie postanowienie wydał.

Postanowienie jest natychmiast wykonalne, a zatem pomimo tego, że osoba zobowiązana wniesie zażalenie, ma ona obowiązek uiszczać zasądzoną kwotę od dnia wskazanego przez Sąd do czasu aż Sąd nie zmieni takiego postanowienia albo do czasu wydania wyroku rozwodowego.

Co do zasady małżonkowie mają dwie możliwości dokonania podziału majątku wspólnego. Mogą zrobić to albo po orzeczeniu pomiędzy nimi rozwodu, poprzez zainicjowanie odrębnego postępowania w przedmiocie podziału majątku wspólnego - co jest najczęstszą formą wybieraną przez byłych już małżonków, albo złożyć wniosek o podział majątku wspólnego już w pozwie o rozwód. Jednakże to drugie rozwiązanie jest obwarowane kilkoma warunkami, bez spełnienia których sąd prowadzący postępowanie rozwodowe, nie dokona podziału majątku wspólnego.

Pierwszą przesłanką wymaganą do tego, by sąd podzielił majątek w postępowaniu rozwodowym, jest wniosek jednego z małżonków o dokonanie tegoż podziału. Drugą przesłanką jest z kolei to, by przeprowadzenie podziału majątku w postępowaniu o rozwód nie spowodowało nadmiernej zwłoki postępowania. Z brakiem nadmiernej zwłoki o której mowa powyżej, mamy do czynienia zarówno, gdy skład majątku wspólnego i sposób jego podziału został wcześniej ustalony przez małżonków, jak i wówczas, gdy co prawda pomiędzy stronami nie ma w pełni zgodnego stanowiska w tym zakresie, jednakże ustalenie składu majątku wspólnego i sposób jego podziału nie wymaga prowadzenia obszernego postępowania. Bez wątpienia zaś z nadmierną zwłoką bedziemy mieć do czynienia, gdy małżonkowie są ze sobą silnie skonfliktowani, nie są w stanie wypracować wspólnego stanowiska w zakresie podziału majątku, a istnieje koniecznosć zarówno określenia czy i ewentuallnie w jakiej wysokości nakłady zostały poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka i odwrotnie, oraz ewentualne ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym. Zatem w praktyce najczęściej z podziałem majątku w postępowaniu o rozwód będziemy mieli do czynienia, gdy obydwie strony żądają orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie.

Wnosząc o dokonanie podziału majątku w pozwie o rozwód, nie uiszczamy osobnej opłaty od wniosku, która wynosi 1.000 zł, bądź 300 zł jeżeli małżonkowie przedstawią zgodny projekt podziału majątku. Jeśli w sprawie o rozwód sąd orzeknie również o podziale majątku, wówczas w orzeczeniu kończącym postępowanie sąd pobierze opłatę należną od wniosku o podział majatku (czyli 1.000 bądź 300 zł w zależności od tego, czy małżonkowie bedą całkowicie zgodni co do podziału czy też nie).