Przepisy kodeksu postępowania karnego przewidują możliwość podjęcia mediacji pomiędzy oskarżonym a pokrzywdzonym. Jej celem jest możliwosć podjęcia przez strony próby rozwiązania konfliktu który powstał w wyniku popełnienia przestępstwa, pojednania się i ustaleni sposobu naprawienia szkody.
To strony albo organ procesowy za ich zgodą, muszą wystąpić z inicjatywną przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Mogą to uczynić już na etapie postępowania przygotowawczego. Obydwie strony )tj. podejrzany/oskarżony i pokrzywdzony) muszą wyrazić zgodę na mediację. Brak obopulnej zgody wyłącza możliwosć przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Mamy tu więc dczynienia z zasadą dobrowolności. strony mają możliwość cofnięcia swojej zgody na uczestniczenie w postępowaniu mediacyjnym.
Do postępowanie mediacyjnego sprawę kieruje referendarz sądowy, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub inny organ prowadzący to postępowanie. Powyższe organy procesowe wydają w tym przedmiocie postanowienie, na które zażalenie nie przysługuje.
Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego. Nie ma jednak żadnych przeszkód by postępowanie mediacyjne trwało dłużej niż miesiąc, zwłaszcza gdy charakter sprawy tego wymaga.
Postępowanie mediacyjne prowadzi mediator, który ma być osobą bezstronną. Mediator nie jest w żaden sposób związany z wymiarem sprawiedliwości i organami ścigania. Mediatorem nie może być:
- czynny zawodowo sędzia (ale mediatorem może być sędzia w stanie spoczynku)
- czynny zawodowo prokurator i asesor prokuratorski,
- aplikant sądowy i prokuratorski,
- ławnik
- referendarz sądowy,
- asystent sędziego, asystent prokuratora,
- funkcjonariusz instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.
Istnieje również możliwosć wyłączenia mediatora od prowadzenia sprawy, jeżeli jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności.
Mediator jest zaś wyłączony z mocy ustawy od prowadzenia mediacji, jeżeli zachodzą w odniesieniu do niego następujące okoliczności:
- sprawa dotyczy tego mediatora bezpośrednio,
- jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób,
- jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli,
- był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły,
- brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony albo prowadził postępowanie przygotowawcze,
- prowadził mediację.
Mediatorowi udostępnia się akta sprawy w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, mediator sporządza sprawozdanie z jego wyników. Jeżeli zawarto ugodę, załacza się ją do sprawozdania. ugoda powinna być podpisana przez oskarżonego, pokrzywdzonego i mediatora. O ile zawarta w postępowaniu mediacyjnym ugoda nie wpływa na winę oskarżonego, o tyle ma już znaczenie przy wymiarze kary. Może bowiem przyczynić się do zastosowania szeregu instytucji przewidzianych w prawie karnym, w tym w szczególności nadzwyczajnego złagodzenia kary, którego jedną z przesłanek jest m.in. pojednanie się sprawcy i pokrzywdzonego.
Reasumując postępowanie mediacyjne niesie ze sobą szereg pozytywnych następstw dlatego tez zawsze warto jest złożyć wniosek o skierowanie sprawy do tego postępowania.
